Propozycje zmian w Dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej opierają się na zwiększeniu oszczędności zużycia energii – dla osiągnięcia nowych, bardziej wyśrubowanych celów – poprzez zwiększanie efektywności energetycznej w budownictwie, przemyśle i transporcie.
Generalne cele nowej propozycji zmian w Dyrektywie w sprawie efektywności energetycznej zmierzają w kierunku ustanowienie ram dla planowania w zakresie ogrzewania i chłodzenia pod względem określenia potencjału efektywności energetycznej i energii odnawialnej. Przewidują one również monitorowanie polityk i środków mających na celu wykorzystanie tego potencjału, które w konsekwencji mają bezpośrednio wspierać osiągnięcie celu w zakresie energii odnawialnej w sektorze ciepłownictwa, określonego w propozycji znowelizowanej Dyrektywy w sprawie odnawialnych źródeł energii.
W nowych regulacjach proponuje się zwiększenie poziomu ambicji celów w zakresie efektywności energetycznej na szczeblu UE oraz nadanie im wiążącego charakteru. Nowy cel na rok 2030 zwiększa się o kolejne 9% w porównaniu z prognozami bazowymi.
Państwa członkowskie będą zobowiązane do realizacji nowych oszczędności zużycia energii końcowej na poziomie co najmniej 1,5 proc. rocznie w latach 2024–2030, co stanowi znaczny wzrost w porównaniu z obecnym poziomem 0,8 proc. Jest to ważny instrument dyrektywy w sprawie efektywności energetycznej, który ma przyczynić się do aktywnego oszczędzania energii w sektorach końcowego jej wykorzystania, takich jak budownictwo, przemysł i transport, a tym samym do osiągnięcia ogólnego celu UE.
Nadal państwa członkowskie zachowują swoje kompetencje w zakresie przeprowadzania kompleksowej oceny potencjału wysokosprawnej kogeneracji oraz efektywnych systemów ciepłowniczych. Co ważne, nowe regulacje pozwolą państwom członkowskim na wprowadzenie środków i procedur wspierających rozwój instalacji kogeneracyjnych.
Uzupełnieniem mechanizmów związanych z poprawą efektywności energetycznej są rozwiązania zaproponowane w nowelizacji dyrektywy w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, w wyniku której określone zostaną konkretne środki mające na celu przyspieszenie tempa renowacji budynków, przyczyniając się w ten sposób do realizacji celów w zakresie efektywności energetycznej i odnawialnych źródeł energii oraz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych w sektorze budynków.
Generalnie, można się zgodzić z kierunkami przyjętymi w projektowanym dokumencie, gdyż odpowiadają one na oczekiwania płynące z ogólnej polityki Europejskiego Zielonego Ładu. Ale nie wszystkie propozycje są w naszym przypadku bezkrytycznie możliwe do przyjęcia.
Przejdźmy więc do kilku ważnych szczegółów proponowanych w nowej Dyrektywie EED :
1. Nowa definicja wysokosprawnej kogeneracji, opisana w Załączniku III, rozszerza zakres wskazywanych do tej pory korzyści ( nie mniej niż 10% oszczędności energii pierwotnej) o warunek maksymalnej emisyjności produkcji energii (ciepła i energii elektryczne) na poziomie 270 gCO2/kWh. Ta nowa definicja ma zacząć obowiązywać już od roku 2025 .
2. Kolejnym ważnym elementem, uzupełniającym nową definicję „wysokosprawnej kogeneracji” jest wskazanie, że w przypadku budowy lub zasadniczej modernizacji jednostki kogeneracyjnej nie może nastąpić wzrost wykorzystania paliw kopalnych innych niż gaz ziemny w istniejących źródłach ciepła, w porównaniu z okresem przed modernizacją, oraz aby żadne nowe źródła ciepła w systemach ciepłowniczych nie korzystały z paliw kopalnych innych niż gaz ziemny.
3. Kierunki transformacji ciepłownictwa systemowego wskazuje nowa definicja „efektywnego systemu ciepłowniczego i chłodniczego” (pkt 42 art. 2), uszczegółowiona w nowym art. 24. Wprowadza ona bardzo istotne zmiany w stosunku do obecnego stanu prawnego w tym zakresie.
Zgodnie z tą propozycją „efektywnym systemem ciepłowniczym i chłodniczym” jest system, który spełnia następujące kryteria:
a) do 31 grudnia 2025 r. system wykorzystujący co najmniej 50% energii odnawialnej, 50% ciepła odpadowego, 75% ciepła kogeneracyjnego lub 50% kombinacji takiej energii i ciepła;
b) od 1 stycznia 2026 r. instalację wykorzystującą co najmniej 50% energii odnawialnej, 50% ciepło odpadowe, 80% wysokosprawnej kogeneracji ciepła lub co najmniej kombinację takiej energii cieplnej trafiającą do sieci, w której udział energii odnawialnej wynosi co najmniej 5%, a łączny udział energii odnawialnej, ciepła odpadowego lub ciepła z wysokosprawnej kogeneracji wynosi co najmniej 50%;
c) od 1 stycznia 2035 r. system wykorzystujący co najmniej 50% energii odnawialnej i ciepła odpadowego, w którym udział energii odnawialnej wynosi co najmniej 20%;
d) od 1 stycznia 2045 r. system wykorzystujący co najmniej 75% energii odnawialnej i ciepła odpadowego, w którym udział energii odnawialnej wynosi co najmniej 40%;
e) od 1 stycznia 2050 r. system wykorzystujący wyłącznie energię odnawialną i ciepło odpadowe, w którym udział energii odnawialnej wynosi co najmniej 60%.
4. Przyjęto kierunkowe rozwiązanie, że budowa czy modernizacja systemu ciepłowniczego (chłodniczego) ma z definicji dać w tylko „efektywny system ciepłowniczy” (art. 24 ust 2). Zapisy te oznaczają praktycznie, że w każdym przypadku, gdy system ciepłowniczy będzie modernizowany „zasadniczo” lub budowany od podstaw, realizacja tych procesów ma doprowadzić do spełnienia kryteriów ustalonych dla efektywnych systemów ciepłowniczych. Ponadto budowa lub znaczne modernizacja systemu ciepłowniczego nie może spowodować wzrostu wykorzystania paliw kopalnych innych niż gaz ziemny w istniejących źródłach ciepła w porównaniu z ostatnimi trzema latami, oraz generalnie, że żadne nowe źródła ciepła w tym systemie nie będą wykorzystywać paliw kopalnych innych niż gaz ziemny.
5. Proponuje się wprowadzenie obowiązków związanych z planowaniem procesów transformacji systemów ciepłowniczych (art. 24 ust 5), co w praktyce ma oznaczać, że od dnia 1 stycznia 2025 r., a następnie co pięć lat, operatorzy wszystkich istniejących systemów ciepłowniczych o łącznej mocy wyjściowej przekraczającej 5 MW i niespełniających kryteriów efektywnego systemu ciepłowniczego muszą przygotować i zatwierdzić przez odpowiedni organ, plan zwiększenia efektywności wykorzystania energii pierwotnej i energii odnawialnej, aby odpowiednio w terminach spełnić wskazane kryteria.
6. I jeszcze ważna zmiana dla wykazywania efektów poprawy efektywności energetycznej. Propozycje nowej EED zakładają całkowite wykluczenie paliw kopalnych, jako kwalifikujących do pozyskiwania oszczędności energii pierwotnej, co ograniczy możliwości pozyskania oszczędności energii rozliczanych w ramach celów zawartych w nowych regulacjach.
Wniosek:
Wprowadzenie nowego warunku maksymalnej emisyjności CO2 wytwarzania energii do definicji wysokosprawnej kogeneracji może wykluczyć już od roku 2026 ciepło z kogeneracji węglowej jako strumień spełniający jak dotychczas warunki definicji efektywnego systemu ciepłowniczego. Aby status ten utrzymać w nowych warunkach praktycznie cały obecny wolumenu mocy kogeneracyjnych węglowych musiałby zostać zastąpiony kogeneracją gazową oraz miksem różnych proporcji: OZE/ciepła odpadowego i kogeneracji.
Wprowadzenie nowej definicji efektywnego systemu ciepłowniczego już od roku 2026 (przede wszystkim z powodu zmiany definicji wysokosprawnej CHP już od 2025) spowoduje, że generalnie polskie ciepłownictwo systemowe może czasowo zostać tych systemów „pozbawiona” . Utrata statusu „efektywnego systemu ciepłowniczego” z powodu zmiany definicji „wysokosprawnej kogeneracji” może pozbawić operatorów tych systemów możliwości wsparcia ze środków publicznych procesów ich modernizacji i rozbudowy dla rozwoju rynków ciepła systemowego.
Istotne dla podejmowania decyzji inwestycyjnych jest ograniczenie stosowania paliw kopalnych innych niż paliwa gazowe, i to bez względu na rodzaj wybranej technologii. Ponadto każda budowa czy modernizacja systemu ciepłowniczego musi osiągnąć status efektywnego systemu ciepłowniczego przy jednoczesnym ograniczeniu wykorzystania paliw kopalnych co najwyżej do gazu ziemnego.
Bogusław Regulski
fot. Pixabay
