W Małopolsce Dzień Ziemi 2021 stał się okazją do podsumowania dotychczasowych działań i określenia najważniejszych wyzwań na przyszłość.
„Jako Małopolanie możemy być dumni. Nasz region jest krajowym liderem działań na rzecz środowiska, jakość powietrza znacząco się poprawiła, a świadomość ekologiczna mieszkańców jest wysoka. Nie znaczy to jednak, że możemy spocząć na laurach. Przed nami poważne wyzwania: wymiana wszystkich przestarzałych pieców do końca 2022 roku, powstrzymanie zmian klimatycznych i wiążąca się z tym wszystkim transformacja energetyczna regionu” – mówi wicemarszałek Małopolski Tomasz Urynowicz.
Ponad 50 tys. wymienionych pieców, ograniczenie emisji pyłów zawieszonych do powietrza w ciągu pięciu lat o ok. 2,3 tys. ton, a w Krakowie – spadek stężenia śmiercionośnych pyłów PM 10 i PM 2,5 o ponad 40 procent w ciągu siedmiu lat. To najważniejsze ze skutków działań na rzecz ochrony powietrza, prowadzonych w Małopolsce. Małopolskie uchwały antysmogowe – dla całego województwa i wprowadzająca zakaz paliw stałych dla Krakowa – stały się wzorem dla kolejnych regionów Polski.
„Krakowska uchwała antysmogowa początkowo była odbierana jako restrykcyjna, jednak z biegiem czasu stała się wzorcowym dokumentem dla całego kraju. Mnie jednak cieszy najbardziej, że kolejne miasta i gminy, zachęcone widoczną poprawą powietrza w Krakowie, występują do samorządu województwa o przyjęcie podobnych rozwiązań lokalnych. To Skawina, Krzeszowice, Zabierzów, Rabka Zdrój, Czarny Dunajec oraz miasta Tarnów, Oświęcim, Nowy Targ i Chrzanów. Samorząd województwa opracował już wytyczne, aby lokalne rezolucje antysmogowe były jednolite i zgodne z obowiązującymi przepisami” – komentuje Tomasz Urynowicz. – „Są one także zgodne z celami Polityki Energetycznej Państwa 2040 i dążą do wyeliminowania węgla jako paliwa do roku 2030” – dodaje.
Mieszkańcy nie są pozostawieni sami sobie
Przygotowanie i realizację przepisów antysmogowych wspiera finansowany ze środków unijnych Projekt Zintegrowany LIFE „Małopolska w zdrowej atmosferze”.
„To realna pomoc dla Małopolan. W 62 gminach regionu zatrudnieni są ekodoradcy, którzy na co dzień służą mieszkańcom w podejmowaniu decyzji i załatwieniu formalności związanych z inwestycjami przyjaznymi środowisku, w tym przede wszystkim wymianą pieców. Gminy posiadające ekodoradców wykazują się trzykrotnie wyższą efektywnością w pozyskiwaniu środków na poprawę powietrza niż te, w których nie utworzono takiego stanowiska” – podkreśla Tomasz Urynowicz.
W ramach tego projektu powstała także aplikacja mobilna Ekointerwencja, za pomocą której mieszkańcy mogą zgłaszać z własnego telefonu naruszenia przepisów w zakresie ochrony środowiska, w tym spalania odpadów. Jest dostępna bezpłatnie, a w roku 2020 w aplikacji odnotowano 6 329 zgłoszeń. Świadomość ekologiczna mieszkańców podnoszona jest systematycznie m.in. poprzez kampanie społeczne, warsztaty i szkolenia oraz profil ekoMałopolska na portalu Facebook i internetową TV ekoMałopolska.
Wyzwanie na kolejne dekady: powstrzymać zmiany klimatu
Obecnie jednym z najważniejszych wyzwań stojących przed Małopolską jest transformacja energetyczna. Rezygnacja z używania węgla zmieni nie tylko powietrze, ale także rynek i strukturę społeczną. Już pojawiły się nowe zawody, związane m.in. z produkcją i instalacją fotowoltaiki i pomp ciepła. Obawy pojawiają się natomiast w zachodniej części regionu, gdzie zaczęło się wygaszanie kopalń. Zaradzić kryzysowi społecznemu, a nawet więcej: dać impuls do rozwoju gospodarki innowacyjnych technologii ma pomóc unijny Fundusz Sprawiedliwej Transformacji. To jedno z narzędzi Europejskiego Zielonego Ładu, czyli planu działań UE na rzecz zrównoważonej gospodarki. Aktualnie FST przewiduje dla Polski kwotę ponad 3,5 miliarda euro.
„Potrzebujemy dobrych projektów, które pozwolą nam pozyskać jak najwięcej z tych środków. Działania w tym kierunku prowadzone są bardzo intensywnie. W ramach projektu START eksperci unijnej Platformy Regionów Węglowych w Transformacji pomogli nam już w wypracowaniu 4 projektów pilotażowych do realizacji w zachodniej części regionu. Natomiast od stycznia bieżącego roku Małopolska, jako jedyny region w Europie, rozpoczęła realizację drugiego programu LIFE IP – EKOMAŁOPOLSKA „Wdrażanie Regionalnego Planu Działań dla Klimatu I Energii” – tłumaczy wicemarszałek Tomasz Urynowicz.
To właśnie LIFE IP EKOMAŁOPOLSKA pomoże przygotowywać projekty, na które będą pozyskiwane środki z FST, m.in. poprzez łączenie twórców nowych technologii, przedsiębiorców i wykonawców. Najważniejszym zadaniem programu jest przygotowanie scenariuszy działań klimatycznych dla Małopolski w perspektywie lat 2030 i 2050. Nie zabraknie jednak działań skierowanych bezpośrednio do mieszkańców, jak mapy potencjału wykorzystania odnawialnych źródeł energii dla Małopolski i Śląska; szkolenia dla instalatorów, projektantów, nadzoru budowlanego i szkół technicznych. W 21 małopolskich powiatach będą pracować ekodoradcy ds. klimatu.
Źródło: Małopolska UM
Fot. Pixabay
