Polityka energetyczna Polski do 2040 r. stała się jednym z najważniejszych, jeśli nie najważniejszym, dokumentem, który skierowany jest do szeroko rozumianego sektora energetycznego. Ministerstwo Klimatu i Środowiska dostrzegając potrzebę, a co ważniejsze – chęć – transformacji przygotowało kamień węgielny, który stanąć może pod masą przyszłych zielonych inwestycji – także w kontekście ciepłownictwa w tym systemowego.
Po raz pierwszy w dokumencie strategicznym pojawił się rozdział dot. ciepłownictwa systemowego. Wskazuje to na istotną rolę sektora w krajowej „zielonej” transformacji. Poruszona konieczność zwiększenia nakładów finansowych na rozwój sieci ciepłowniczych, modernizacje i budowę nowych źródeł napawa optymizmem, że przyszłe inwestycje przyczynią się do zazielenienia Polski.
Postulatów związanych z transformacją ciepłownictwa było wiele, od zwiększania efektywności dystrybucji ciepła oraz efektywności energetycznej budynków, prowadzącej do zmniejszania zapotrzebowania, po zniwelowanie presji na ograniczanie wzrostu cen ciepła. Niezmiernie ważnym jest, że wzrost ceny jednostkowej ciepła (za 1 GJ) nie oznacza dramatycznego spadku konkurencyjności tej formy ogrzewania. W związku z tym, że wzrost kosztów dotyczy wszystkich nośników z którego wytwarzane jest ciepło użytkowe, należy domniemywać, że podobne trendy dotyczyć będą rozwiązań technologicznych, które są konkurencyjne w stosunku do ciepła systemowego. W wyniku zmian klimatycznych, procesów termomodernizacyjnych, przepisów dotyczących budynków, redukcji kosztów uprawnień do emisji CO2 (poprzez rozwój OZE) czy zmieniających się nawyków korzystania z ciepła (przykład – akcja 20 stopni dla klimatu) w najbliższych latach sukcesywnie spadać będzie także zapotrzebowanie na ciepło, dlatego finalny udział wydatków na ogrzewania w budżecie domowym istotnie nie wzrośnie. Kluczowym jest zatem obciążenie gospodarstwa domowego z tytułu ogrzewania mieszkania a nie cena jednostkowa ciepła (a to obciążenie nawet przez ostatnie lata nie podlega istotnemu wzrostowi).
Mając na uwadze, że zasoby, którymi dysponujemy na ziemi, nie są niewyczerpalne, musimy zacząć korzystać na szerszą skalę z paliwa alternatywnego. To pozwoli jednocześnie rozwiązać problem pozyskiwania energii i zarządzania odpadami, oraz ciepła odpadowego, które powstaje podczas procesów produkcyjnych.
W związku z tym, że pokrywanie potrzeb cieplnych odbywa się̨ na poziomie lokalnym, dlatego niezwykle ważne jest zapewnienie efektywnego planowania energetycznego na poziomie gmin i regionów – ma to kluczowe znaczenie dla racjonalnej gospodarki energetycznej, poprawy jakości powietrza oraz wydobycia lokalnego potencjału. Użytecznym narzędziem będzie także uruchomienie ogólnopolskiej mapy ciepła, co ułatwi planowanie pokrywania potrzeb cieplnych. Jako zasadniczy cel wskazano, aby w 2040 r. wszystkie potrzeby cieplne gospodarstw domowych były pokrywane poprzez ciepło systemowe oraz w sposób zero – lub niskoemisyjny (przy wykorzystaniu indywidualnych źródeł ciepła).
Na terenach, na których istnieją̨ techniczne warunki dostarczenia ciepła z efektywnego energetycznie systemu ciepłowniczego, odbiorcy w pierwszej kolejności będą mogli skorzystać (i powinni) z ciepła sieciowego systemowego, o ile nie zastosują̨ bardziej ekologicznego rozwiązania. Do 2030 r. do sieci ciepłowniczych przyłączonych zostanie ok. 1,5 mln nowych gospodarstw domowych co jest liczbą bardzo dużą i z całą pewnością niosącą za sobą poprawę jakości życia i zwiększenie komfortu wielu ludzi.
Jednocześnie opracowany zostanie nowy model regulacji przedsiębiorstw ciepłowniczych tak, aby ceny i stawki opłat były akceptowalne dla odbiorców (bez wspomnianego już istotnego wzrostu obciążeń gospodarstw domowych z tytułu ogrzewania) , a równocześnie umożliwiały pokrycie kosztów uzasadnionych wraz ze zwrotem z zainwestowanego kapitału. Jednocześnie celem jest, aby w 2030 r. co najmniej 85% spośród systemów ciepłowniczych lub chłodniczych, w których moc zamówiona przekracza 5 MW spełniało kryteria efektywnego energetycznie systemu ciepłowniczego. Przyczyni się̨ do tego rozwój wysokosprawnej kogeneracji, zwiększenia wykorzystania OZE i odpadów w ciepłownictwie systemowym, modernizacji i rozbudowy systemów dystrybucji ciepła i chłodu oraz popularyzacji innych rozwiązań obecnie rzadko wykorzystywanych w ciepłownictwie systemowym (prognozowany jest wzrost wykorzystania wielkoskalowych pomp ciepła zazwyczaj w połączeniu ze źródłami energii elektrycznej np. instalacją PV, biometanu, w związku z planowanym wykorzystaniem biometanu w sieciach gazowych, biogazu, nastąpi rozwój magazynów ciepła, wykorzystanie ciepła odpadowego, kolektorów słonecznych, geotermii, odpadów komunalnych i kotłów elektrycznych). Trzeba również podkreślić, że wszystkie wymienione nowe technologie nie będą konkurowały z siecią ciepłowniczą i istniejącymi źródłami ciepła. Pozwolą natomiast na rozwój ciepłownictwa systemowego, w tym na pozyskiwanie nowych odbiorców ciepła.
PEP2040 wskazuje także, że do pokrywania potrzeb cieplnych w sposób indywidualny powinno wykorzystywać́ się̨ źródła możliwie najniższej emisyjności (pompy ciepła, ogrzewanie elektryczne, gaz ziemny, paliwa bezdymne) i odchodzić́ od węgla.
Bez wątpienia korzyścią dla mieszkańców stanie się także ograniczenie smogu, na co również wskazuje dokument, ustalając jako cel eliminację węgla z ciepłownictwa indywidualnego w miastach do 2030 r., na terenach wiejskich do 2040 r. Sieci ciepłownicze są najlepszym rozwiązaniem pod względem ekonomicznym i środowiskowym, dlatego powinny obejmować jak najwięcej budynków. Ponadto intensyfikowane będą̨ działania związane z monitoringiem emisji w domach jednorodzinnych, aby właściwie zaadresować́ najpilniejsze działania informacyjno-edukacyjne.
PEP2040 opracowany został na podstawie szczegółowych analiz prognostycznych oraz konsultacji i uzgodnień z licznymi grupami interesariuszy. Projekt PEP2040 podlegał konsultacjom publicznym w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Konsultacje międzyresortowe zostały zakończone 31 grudnia 2020 r. Wówczas projekt PEP2040 został pozytywnie zaopiniowany przez Komitet Koordynacyjny ds. Polityki Rozwoju, a także uzyskał pozytywną ocenę o zgodności ze średniookresową strategią rozwoju kraju, tj. Strategią na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, wydaną przez Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej. W tym samym czasie projekt PEP2040 uzyskał także pozytywną opinię Centrum Analiz Strategicznych w KPRM.
Fot. MK
